Menu
Close

🇵🇱 Patison –Wszystko, co warto wiedzieć o tym warzywie w Polsce i na świecie 🌱

Patison to niezwykłe warzywo, które wciąż nie jest tak popularne jak cukinia, ale zasługuje na większe uznanie. W poniższym FAQ odkryjesz najważniejsze informacje o jego właściwościach, odmianach, wartościach odżywczych, przetworach i zastosowaniu kulinarnym. Artykuł poparty jest rzetelnymi naukowymi źródłami.

🍽 Co to jest patison?

Patison (łac. Cucurbita pepo var. patisoniana) to odmiana dyni zwyczajnej należąca do rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae). Charakteryzuje się płaskim, talerzowatym kształtem z karbowanymi krawędziami. Kolor skórki waha się od białego, przez żółty, zielony, aż po pastelowe odcienie. Ma delikatny smak, nieco przypominający cukinię lub kabaczek.

🛒 Najpopularniejsze odmiany patison dostępne w polskim handlu

  • Patison biały – najczęściej spotykany w sklepach i na bazarach
  • Patison żółty (np. Starship) – o delikatnie orzechowym smaku
  • Patison zielony – często wykorzystywany do marynowania
  • Odmiany ozdobne – np. patisony „UFO” w różnych kolorach
  • Patison Striato – pasiaste odmiany o ciekawym wyglądzie
  • Odmiany ekologiczne – uprawiane bez środków ochrony roślin

🥦 Jakie substancje i witaminy zawiera patison?

Patison to niskokaloryczne warzywo bogate w:

  • Witaminy:
    • Witamina C – wspiera odporność
    • Witamina A (beta-karoten) – pomaga w zachowaniu zdrowej skóry i wzroku
    • Witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B6) – poprawiają funkcjonowanie układu nerwowego
    • Kwas foliowy (B9) – niezbędny dla kobiet w ciąży i osób planujących ciążę
  • Składniki mineralne:
    • Potas – reguluje ciśnienie krwi
    • Magnez – wspiera układ nerwowy i mięśniowy
    • Wapń – wzmacnia kości
    • Fosfor – wspomaga metabolizm energetyczny

Działa również moczopędnie, detoksykująco oraz wspomaga metabolizm tłuszczów.

🧾 Składniki odżywcze (na 100g)

  • Kalorie: 20 kcal
  • Białko: 1 g
  • Tłuszcz: 0,2 g
  • Węglowodany: 3,5 g
  • Błonnik: 1,2 g
  • Witamina C: 19 mg (ok. 23% RWS)
  • Kwas foliowy: 36 µg (ok. 9% RWS)
  • Potas: 190 mg (ok. 10% RWS)
  • Indeks glikemiczny: niski (~15)

Źródła: USDA FoodData Central, National Institutes of Health (NIH)

🌍 Występowanie patisona na świecie i w Polsce

Uprawiany jest głównie w klimacie umiarkowanym i sub-tropikalnym. Największe uprawy znajdują się w:

  • USA (Kalifornia, Floryda)
  • Włochy
  • Hiszpania
  • Turcja

Importy do Polski pochodzą głównie z krajów UE – Włoch, Hiszpanii i Holandii. Jednak coraz więcej patisonów dostępnych na rynku pochodzi z gospodarstw ekologicznych w Polsce.

🚜 Uprawa patisona w Polsce

Można uprawiać patisony z rozsady lub siania bezpośredniego w maju po „zimnych ogrodnikach”. Preferują żyzną, przepuszczalną glebę i dużo światła.

🌼 Kiedy kwitnie i dojrzewa patison?

  • Kwitnienie: od czerwca do sierpnia
  • Owocowanie: od lipca do września
  • Zbiór: optymalnie zbierać młode owoce wielkości 7–15 cm

🧊 Jak przechowywać patisony?

  • W chłodnym, suchym miejscu – do 2 tygodni (surowe)
  • W lodówce – do 5–7 dni
  • Marynowane lub duszone – nawet do 12 miesięcy

🥗 Czy można jeść patison na surowo?

Tak – młode patisony można spożywać na surowo, np. jako składnik sałatek. Skórka powinna być miękka, owoc świeży. Najlepiej wcześniej umyć i pokroić cienko.

❗ Surowy patison musi być bardzo świeży. Nie zaleca się spożycia dużych ilości z uwagi na obecność naturalnych związków goryczy (kucurbitacyn).

🍯 Popularne przetwory z patisona

  • Marynowane w occie (klasyczne polskie przetwory)
  • Patisony kiszone – rzadziej spotykane, ale bardzo smaczne
  • Leczo z patisonem
  • Puree i warzywne przeciery dla dzieci

🥘 Do jakich dań pasuje patison?

  • Duszone warzywa
  • Zupy kremy
  • Ratatouille
  • Zapiekanki warzywne
  • Gulasze wegańskie
  • Farszowane patisony

🌍 Popularne dania z patisona z kuchni świata

🇫🇷 Ratatouille (Francja)

  • Składniki: bakłażan, cukinia, pomidor, patison, zioła prowansalskie
  • Przygotowanie: warzywa duszone na oliwie z oliwek do miękkości; podawane na ciepło lub zimno

🇵🇱 Patison faszerowany mięsem i warzywami (Polska)

  • Składniki: mielone mięso, ryż, cebula, czosnek, przyprawy
  • Przygotowanie: środek wyciąga się z patisona i nadziewa farszem, piecze się w piekarniku

🇭🇺 Leczo z patisonem (Węgry)

  • Składniki: papryka, cebula, pomidor, patison, kiełbasa lub wędliny
  • Przygotowanie: wszystko duszone razem, podawane z pieczywem lub ryżem

🇮🇳 Curry z patisonem

  • Składniki: mleczko kokosowe, curry, ciecierzyca, patison
  • Przygotowanie: patison dodawany na końcu duszenia, by pozostał lekko chrupiący

🍳 Sekrety kulinarne z patisonem

  • Używaj młodych owoców do jedzenia ze skórką – są delikatniejsze
  • Blanszuj przed zamrażaniem – nie stracą koloru ani konsystencji
  • Smażone plasterki patisona panierowane w cieście są pyszną przegryzką
  • Dodaj do zup kremów dla lekkiej konsystencji i neutralnego smaku

🧠 Ciekawostki i ostrzeżenia

🧬 Patisony zawierają flawonoidy, które działają przeciwzapalnie i przeciwnowotworowo (źródło: PubMed)

💧 Składają się w 94% z wody – idealne warzywo na lato dla osób dbających o sylwetkę

🤧 Patison nie jest uznawany za silny alergen, ale może powodować reakcje u osób uczulonych na dyniowate

🎯 Nasiona patisona można suszyć i spożywać jako zdrową przekąskę (źródło: Journal of Food Quality)

📅 Sezon na patison

  • Sezon w Polsce: od czerwca do października
  • Najwyższe ceny: maj i czerwiec (nawet 12–15 zł/kg za młode owoce)
  • Najtańszy okres: sierpień – wrzesień (ok. 4–6 zł/kg)
  • Poza sezonem dostępny głównie w formie przetworów lub z importu

🧾 Podsumowanie

Patison to wartościowe, smaczne i wszechstronne warzywo, które można uprawiać samodzielnie lub kupić od lokalnych rolników. Bogaty w witaminy, błonnik i minerały, może być składnikiem wielu różnorodnych dań i przetworów. Niski indeks glikemiczny i kaloryczność czynią go idealnym dla osób na diecie i diabetologicznej.

📚 Źródła

  • USDA FoodData Central: https://fdc.nal.usda.gov/
  • National Institutes of Health (NIH): https://www.nih.gov/
  • PubMed – różne badania na temat Cucurbita pepo
  • Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
  • „Warzywa dyniowate” – prof. A. Komosa, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
  • Ceny warzyw – dane z portalu cenyrolnicze.pl, HURT-DETAL warzywa

👨‍🌾 Smacznego i... spróbuj samodzielnej uprawy patisona w ogródku lub na działce!